Во последно време бев зафатен со една идеја за информациското општество, слободниот софтвер и мајчиниот јазик на луѓето. Резултат е текст кој воглавно зборува за тоа дека софтверот мора да биде достапен на јазикот на кој зборуваме.

Не знам колку добро сум ја преточил идејава во зборови. Пред објавувањево од повеќе луѓе добив и позитивни и негативни критики.

Сеедно, текстот го објавувам во PDF и ODF. HTML нема бидејќи ОО.о не генерира валиден HTML, а мене сега ме мрзи да го средувам рачно. Ако некој го направи нека ми каже.

Коментари се добредојдени. Апстракт подолу.

Слободен софтвер на мајчин јазик

Информациското општество е една од главните теми за иднината на Република Македонија. Производството, дистрибуцијата и употребата на информации кои тоа ги подразбира не се возможни без употребата на софтвер. Прашањето за јазикот на кој ќе биде достапен софтверот кој ќе се употребува се чини е занемарено во релевантните документи изготвени во Република Македонија.

Овој текст се обидува да објасни зошто е важно софтверот кој се користи да биде на мајчиниот јазик на корисниците особено кога во прашање е еден сеопфатен потфат како што е информациското општество. Исто така, ги истражува проблемите кои се јавуваат при локализација на софтверот, од кои некои се специфични за мали држави како Република Македонија. На крај, објаснува како повеќето проблеми можат да бидат разрешени благодарение на предностите на слободниот софтвер.

„On the Road“ или „На пат“ е една од моите омилени книги. Најлесното читање на книгата е тоа дека некои луѓе од САД одлучуваат да се качат во автомобил и да возат coast-to-coast и нагоре-надолу низ САД (и Мексико) и да се забавуаат.

Сега, замислете книгата да се случува на територијата на Балканот. Таман тргнаа ликовите и оп - граница! Не можат ни да нагазат на гасот, да го исцедат моторот. Тоа е Балканот. Отприлика така изгледаше и нашето патување до Сараево (и назад).

Патот кој во некои нормални и разумни услови би требало да се вози е долг 500 км и би требало да се помине за 8 часа. Слика од viamichelin.com:

Сепак, ние патувавме околу 18 часа, застанувајќи на многу места низ Србија и БиХ, за на крај да стигнеме во Источно Сараево.

Добрата работа од ова е тоа што имам слики од автобуските станици во Србија (до Ниш, бидејќи до таму беше колку-толку ден и бевме будни), па можам слободно да речам дека на нашата нова станица (во Скопје) сериозно и конкурира таа во Лесковац за најдобра станица во Јужен Западен Балкан.

Ја знаете приказната за азиските тигри? Не е приказна за вистински тигри (животни), туку е метафора за четири азиски држави (Хонг Конг, Сингапур, Јужна Кореја, Тајван, и да знам дека Тајван и Хонг Конг не се баш држави) кои постигнале високи стапки на пораст помеѓу 60-тите и 90-тите години од минатиот век. Приказната за овие е една од најчестите на студиите на Економскиот факултет во Скопје. Се вели дека има таму примери кои може да се следат и кои би биле корисни и за Македонија.

И се разбира, некои други навистина следеле, па сега веќе се говори и за келтски тигар за Ирска, Естонија исто се споменува, a и нова генарација на азиски земји...

Зошто пишувам за ова?

Затоа што вестите велат дека азиските земји се префрлаат на софтвер со отворен код. Ќе направи ли тоа разлики во следните 10, 20 години?

Кој би знаел. Но, опциите се две: може да се приклучиме, да пробаме и да видиме дали во учебниците ќе пишува нешто за балкански тигри, или да чекаме, па потоа да ни кажуваат дека во Азија имало добри примери.

"Suppliers should give us choice. If I buy a Volkswagen car and the supplier demands that I use only Pirelli tires, I wouldn't accept it. In the software world, we all accept that the supplier limits our freedom. Software is an immature market."

Целата приказна за тоа како 10 холандски градови одлучиле да бараат отворени стандарди ја има на Newsforge: (мртва врска).

А Слободен софтвер Македонија и Метаморфозис имаат заедничко соопштение во врска со веќе надолго и нашироко пишуваниот оглас (и тендер) на Владата.

Следам неколку канали за вести на Интернет: Slashdot, Digg, Newsforge, LinuxToday, LinuxJournal... плус од неколку други места ми стигаат информации во различни сандачиња.

Од сите тие места, скоро секој ден, стигнуваат вести дека: француското собрание одбрало линукс, Бразил одбрал ODF, Италија и Малезија исто така... итн.

Еден од каналите за вести кои ги следам е и Макфакс. А таму никако да се појави некоја вест дека Македонија одбрала ODF или дека Владата одлучила да се префрли на GNU/Linux.

RSS свет. Тоа ти е.

Презентацијата која не се случи на овогодинешниот инсталационен фестивал. :)

10. OpenOffice.org и PDF

OpenOffice.org не е апликација која што може да се користи само под ГНУ/Линукс, но сепак, тоа е главниот канцелариски пакет на овој оперативен систем. Која е најдобрата опција на ОО.о? Print to PDF.

Си пишувате некој документ, табела, презентација... било што, и со еден клик добивате PDF документ. Ми се чини дека не мора посебно да објаснувам зошто е добро да си имате PDF верзија од некој документ. Океј, OO.o работи и под Windows па опцијава можете и таму да ја користите. А и другите канцелариски пакети во ГНУ/Линукс, како на пример KOffice, го можат истово, па очигледно правењето PDF документи не би требало да биде голем проблем за никого.

9. Konqueror и аудио

Konqueror е менаџерот на датотеки за KDE, попознат како швајцарскиот нож на KDE. Може да прави еден тон работи. Прелистувачот на аудио дискови веројатно е една од најкул можностите. Ставате аудио диск во вашиот CD уред, кликате на Konqueror, па Сервиси и таму избирате Аудио CD. Ви се прикажува содржината на CD-то со песните во различно формати и правањето MP3-јки никогаш не било полесно. Copy&paste на соодветната папка и сте завршиле работа. Сепак, јас би препорачал да правите ogg-ови исто преку Konqueror. Тоа е форматот на заедницата на слободен софтвер.

8. Amarok и сите негови опции...

Amarok апликацијата за аудио репродукција на KDE. Значи, си направивте ogg-ови од вашето CD и сега си го пуштате музичето во Amarok. Навистина не ми е позната состојбата на други слични апликации, особено на тие што се за Windows, ама Amarok има збир неверојатни опции. Омилени ми се можностите Amarok да ги прибере информациите за изведувачите од Wikipedia и текстовите на песните од... некој друг сервис од Интернет. Претпоставувам дека оние опции за сликички од албуми, подредување на песните по слушаност и сл. се веќе стандардни кај поголем број вакви апликации. Ако не се, тогаш ги имате во Amarok.

7. Повеќе десктопи

KDE (и сите други десктоп околини за ГНУ/Линукс) има можност за додавање повеќе десктопи. Стандардот вообичаено е четири. Ова со десктопиве (работните површини) е прилично практична работа. На еден декстоп си отварате едни апликации, на друг други апликации. Не ви се прави мешаница. На апликациите можете да им кажете на кој десктоп да се отвараат. Скокањето од еден на друг десктоп е едноставно - и со глушец и со тастатура.

Се разбира, можете да имате различни позадини и различни имиња за секој десктоп. :)

6. Klipper

Klipper е апликацијата за clipboard (табла со исечоци) за KDE. Текстот на кој му правите Cut или Copy си живее таму некое време по Paste. Така ако ви притреба, не мора да ја барате апликацијата од која сте го ископирале текстот, па повторно да копирате. Си кликате на Klipper и си го пронаоѓате текстот... работата продолжува без застој.

5. Конзола

Конзолата е една прилично моќна апликација. Најблиску до неа во Windows е она што ви се покажува доколку со Run го пуштите cmd. Ама тоа најблиску е всушност прилично далеку. :)

Добро, да речеме дека конзолата баш и не е место каде почетниците најлесно ќе се снајдат, ама со време нејзината корисност и употребливост им станува јасна на сите корисници на ГНУ/Линукс. Што можете да правите во конзола? Па, горе-доле - сè. И тоа прилично брзо и едноставно штом ќе го поминете оној праг на основно познавање на работата на вашиот нов оперативен систем. (Еве, овој текст го пишувам во уредувач за текст кој работи во конзола. :))

4. Опции, опции, опции...

KDE е толку конфигурабилно што можете до бесвест да го прилагодувате однесувањето на вашата декстоп околина. Некои ќе речат дека ова и не е така добра варијанта - демек корисниците не сакале да се замараат со разно-разни детали. Јас мислам дека е супер да можам да го наместам системот да се однесува онака како што јас сакам (па макар и сакал да се однесува како Windows бидејќи на тоа сум навикнат).

Добро, понекогаш се заборава каде точно се поставувала некоја опција. Ама... затоа постои весела заедница на корисници која најчесто е спремна да помогне. :)

3. Eye Candy (Слатки за очи :))

Не дека ова е вистинското место да се спомене важноста на слободата при употребата на софтверот, ама можеби е најубавото. Слободниот софтвер секој може да го подобрува и да ги издава тие подобрувања и правањето на Eye Candy е огромен доказ дека за да придонесете во заедницата не мора да бидете програмер.

Значи, има огромни количини на разно-разни теми, икони, слики, тапети, декорации... со чија помош можете да го прилагодите изгледот на вашиот нов оперативен систем до онаа мера до која ви одговара. Ако баш сте се зажелеле за изгледот на Windows можете така да го нашминкате ГНУ/Линукс. Но, можете да го нашминкате и како царот на Eye Candy - Mac OSX.

Се разбира можете да го користите и природниот изглед на KDE (или некој друг), или пак тој да го подобрите (и тие подобрувања да ги споделите со другите корисници).

2. Игрички

Денес инсталирав KDE 3.5.2 и ако точно избројав во него има вкупно 36 игрички. Станува збор за онакви мали, лесни, време-губечки игрички. (Добро, има и некои кои не се баш лесни и комплетно време-губечки.)

Компирко (KTuberling) е таа која што одлучив да ја издвојам. Во основа имате еден компир и дузина очи, уши, носеви, усти и сл. и си ги редите така и си добивате некаков лик. Покрај компир имате и пингвин и аквариум и готовите уметнички дела можете да си ги снимите како слики... итн. :)

1. Копирање со глушец

Во работата со комјутери често се наоѓам пред Windows. И треба да завршам некоја работа, најчесто на интернет, пошта или слично. И пример, имам некое делче текст кое сакам да го ископирам од едно во друго јазиче на Firefox и го избирам текстот со глушец и правам middle-click во другото јаизиче и ништо не се случува. Фрустрирачки некако.

Ако го направите истово во ГНУ/Линукс, middle-click ќе ви направи Paste на текстот кој со избирање всушност сте го копирале (и тој веќе се наоѓа во Klipper). Тоа се 2 акции помалку во однос на работата која треба да ја направите во Windows. Каква поубиствена можност од ова?

TiddlyWiki

Ричард Сталман на предавање во Загреб на 8 и 9 март оваа година. Одиме?

Потврда на fsf.org.

Update: и два пати во Белград: 12 март, 13 март.

Со еден ден задоцнување еве да изблогирам за предавањето што вчера (27.12.2005 г.) јас, Дамјан и Игор го одржавме за студентите од департманот Е-бизнис на Економски факултет.

Џагорот во публиката беше најгласен до сега иако во амфитеатарот имаше повеќе професори и асистенти.

Сепак, она што на крајот ми остана како впечаток е дека пред македонските студенти е многу тешко да се зборува за слободен софтвер. Не заради џагорот, туку заради тоа што за да се стигне до слободата и софтверот, прво треба да се поминат авторските права, лиценците, договорите, патентите... Премногу материјал за само еден час.

Јас на предвањето освен за слободниот софтвер зборував и за совршената конкуренција. Се надевам дека повлечените паралели беа и доволно валидни и доволно интересни за барем нешто да им остане во сеќавање на идните е-бизнисмени. Целиот текст следи:

Слободен софтвер, совршена конкуренција

Здраво на сите. Денес, за околу половина час ќе се обидеме да ве запознаеме со некои основни прашања поврзани со слободниот софтвер, но и со некои конкретни решенија кои можеби ќе бидат корисни за вас.

Ние сме дел од Слободен софтвер Македонија, непрофитна организација која се занимава со промовирање, развивање и дистрибуирање на слободниот софтвер во Р. Македонија. Јас сум Новица Наков и во наредниве неколку минути ќе зборувам за основите на слободниот софтвер. Тука се уште и Дамјан Георгиевски кој ќе зборува за авторските права, патетните и лиценците и Игор Стаматовски кој ќе зборува за Pentaho. Времето на крајот од овие кратки излагања ќе го искористиме за прашања кои се надеваме дека ќе ги имате или дискусија доколку темава е доволно провокативна за вас.

На почетокот на секое предавање за слободен софтвер се обидуваме да дадеме одговор на прашањето: „што е тоа слободен софтвер?“. И секогаш ја цитираме дефиницијата на Фондацијата за слободен софтвер, која вели дека слободниот софтвер се однесува на слободите кои корисниците ги имаат при неговото користење. Тоа се следниве слободи:

0. Слобода да го користите софтверот за било која намена;

1. Слобода да проучувате како софтверот работи и да го прилагодат на своите потреби;

2. Слобода да редистрибуирате копии од софтверот за да му помогнете на вашиот сосед;

3. Слобода да го подобрувате софтверот и да ги издадете вашите подобрувања во јавноста, од што корист ќе има целата заедница.

Ако софверот ви скратува некоја од овие дефинирани слободи тогаш тој е неслободен. Во правната арена, гаранција за овие слободи се лиценците под кои софтверот се дистрибуира, пред се Генералната јавна лиценца и концептот Copyleft кои овозможуваат она што еднаш било слободен софтвер засекогаш да остане слободен софтвер.

Ова се фундаменталните прашања кои сите нас не засегаат, бидејќи сите ние сме корисници на компјутери и софтвер. Слободниот софтвер ни дава слобода во работата со компјутерите. Како таков тој игра значајна улога во општеството, влијае на демократизацијата и има силни етички импликации. Но, тоа што денес имам ретка прилика да зборувам за слободниот софтвер пред луѓе кои се запознаени со економија ми дава шанса да чепнам и теми кои што силно се поврзани со економијата.

Во учебникот Основи на микроекономијата, кој претпоставувам сите вие добро сте го пролистале, има една глава која што зборува за видовите на пазарни структури. Меѓу другите, таму се споменува и совршената конкуренција која ги има следниве карактеристики:

1. Број на претпријатија: многу и независни;
2. Влијание врз цената: никакво;
3. Природа на производот: хомоген;
4. Бариери за влез: не постојат.

Софтверската индустрија која веројатно вие ја познавате, за жал не изгледа вака. Тоа индустријата која произведува неслободен (proprietary) софтвер и каде монопололите се секојдневие.

Но, кога станува збор за слободниот софтвер, сликата сосема наликува на совршена конкуренција. Иако секогаш не може да стане збор за сосема хомогени производи, бидејќи слободата да го менувате софтверот и да ги објавите тие промени секогаш е пред вас, кога ви се потребни производи и услуги базирани на слободен софтвер можете избирате од многу понудувачи кои се независни. Редистрибуцијата е дозволена и тоа значи дека секој може да понуди производ или услуга чија цена се формира слободно на пазарот. Оттука никој не може да наметне цена за ваквиот софтвер. Влезот на пазарот не е ограничен нити во производството на софтверот - таму секојдневно се раѓаат и умираат проекти, нити во нудењето услуги - не ви треба дозвола од никого за уште денес да понудите поддршка за OpenOffice.org во Македонија.

Значи принципите на кои се базира слободниот софтвер не само што промовираат суштински човечки заложби за помагање, споделување, заедништво - накратко она што нè прави општество, туку промовираат економски простор во кој здравата конкуренција повторно добива значење.

Софтверот според употребата се дели на софтвер за општа употреба и специфичен софтвер. Специфичниот софтвер е софтвер кој се прави по нарачка и тој е посебен за секој корисник и како таков за корисникот секогаш е слободен. Но, сите ние, сите фирми, сите влади, во најголема мера користиме софтвер од првата група. Тука спаѓаат оперативните системи, Интернет прелистувачите, канцелариските пакети, апликациите за плеј-бек на филмови или музика и сл. Ако покрај специфичниот одлучите и останатиот софтвер кој го користите да биде слободен, тогаш имате контрола над сопствената инфраструктура и можете без мака да ги жнеете придобивките од конкуренцијата која владее меѓу оние кои нудат соодветни услуги. Конкуренцијата ја обезбедуваат основните слободи за користење, редистрибуирање, променување и издавање на подобрени верзии на софтверот.

Овие слободи потекнуваат од авторските права. Copyleft како спротивност на Copyright значи дека авторите под одредени услови се откажуваат од дел од правата кои им следуваат по Закон. Државната регулација игра значајна улога во софтверската индустрија. Така авторските права можат да бидат корисни во услови кога за нивно користење не сте принудени да прифаќате проблематични лиценци или да потпишувате штетни договори. Но патентите се сериозна опасност за софтверот, особено за слободниот софтвер и малите и средни фирми кои таму го имаат својот бизнис.

Ако сакав да предизвикам забуна кај вас, сега ќе почнев да зборувам за „интелектуална сопственост“. Но, нема да го направам тоа. Сега Дамјан ќе ви објасни зошто и вие треба да го избегнувате тој термин. Благодарам.

Сурфам по Интернет во потрага на некои информации за тендерот за софтвер за ПИОМ што е дел од реформата на пензискиот систем во Македонија. (Можеби ќе пишам нешто повеќе за ова подоцна.)

Сега само (дел од) слика од пребарувањето на Google:

Патем, некој да не има дигитална верзија од изданијата на Службен весник и да е волен да пребара за тој тендер?

Веќе некако традиционално (по трети пат) студентите по новинарство слушаа предавање за слободниот софтвер и други поврзани прашања. Вака отпосле ми се чини дека премногу нови теми беа презентирани и дека студентите беа помалку затечени.

Сепак искрено се надевам дека овие предавања ќе бидат од некаква корист и иднината ќе донесе помалку игнорантни новинари. Јас одлично си поминав и среќен ќе бидам ако барем еден студент биде заголицан од овие теми.

Овој пат презентацијата е значително изменета во споредба со старите (видете овде за нив). Оваа презентација не се однесува толку многу на слободен софтвер, т.е. опфаќа и други теми поврзани со слободата и работата со компјутери. По мое видување прилично попогодна содржина за групи на слушатели кои не се конкретно заинтересирани за софтвер.

Па еве сме, неколку дена по завршувањето на маратонот на кој беше преведен корисничкиот интерфејс на слободниот OpenOffice.org 2.0 и солиден дел од помошта на апликацијата, а веќе прилично луѓе блогирале и коментирале на темата: „што потоа?“. Така, во најмала рака, неучтиво би било јас ништо да не напишам. :)

Една од работите што особено многу ме радува и секогаш ме прави задоволен, е кога некои луѓе кои што врска немаат со софтвер воопшто, во некој неврзан муабет, откако ќе дознаат дека јас некако сум поврзан со ОССМ, ми велат дека ние сме биле вистинска НВО... не како другите, кои прават фарси и други работи означени со неубави зборови.

Прашањето, логично е, дали ние сме вистински цивилен сектор заради тоа што никогаш не влегле пари во нашата организација, или пак затоа што едноставно добро си ја работиме работата?

Сега, кога наеднаш после превод на ОО.о 2.0 ќе се повика на разно-разни прашања за награди од фирмите и некаква нивна (морална ?!?) одговорност, одеднаш имаме ситуација во која ќе започне некакво оценување на состојбата. Па ги имаме Јован, Васко и Игор, како дрмаат на темата.

Од кај да почнам... ако нашата сериозност во работата до сега не го убедила Јован да не ни се обраќа со „дечките“ не верувам дека еден преведен ОО.о 2.0 ќе натера некого од пошироката јавност да става пари во касичка за ОССМ. На страна се, не постои никаква логика во тоа да се очекува некаква „корпоративна одговорност“ од приватниот сектор, кога истиот (во Македонија) во голема мера нема никаква одговорност кон сопствените вработени (читај придонеси, работно време и сл.).

Васко, кај си бе? Главоболки-шмавоболки. Точно е дека парите се заебана работа. Јас знам барем еден пример каде волонтерска дружина се раскурцала заради кеш, ама строго контролирани возови се строго контролирани возови. Ако нешто добро се дефинира, главоболките сигурно ќе бидат незначителни.

Сега, Игор, кој по ѓаволите, крстува текст во духот на насловот на продолжението до Star Wars во кое добрите губат? Ало?!? :) Факт е дека волонтеризмот не е вечен. Јеби га, луѓето стареат, па работа, жена, деца, одење по риба, играње тенис... кој ќе најде време за преведување на XXXX линии за да имаме некоја следна верзија од некој софтвер на македонски јазик, особено во услови кога се знае дека софтверот баш и не го користат многу луѓе. Веројатно ни е потребна добра корисничка основа за да знаеме дека за некое време од сега ќе можеме да се потпреме на други луѓе. Но можно ли е ова? Ако речеме дека од локализацијата водечки проекти се Gnome, KDE, OO.o и Mozilla, тогаш вкупниот број на луѓе што се задолжени за сите нив не е поголем од 7. 7 луѓе се малку луѓе, ако се земе предвид дека на ossm-members има околу 150 претплатници. Да не го спомнувам фактот што од оригиналната постава на ОССМ активни се помалку од број на прсти на една рака.

И може ли ОССМ да направи разлика? Било како било, ОССМ (или нејзините волонтери!) веќе прават разлика. Ефетките можеби се мали, што ќе рече, можеби можат да бидат и поголеми, ама добрите дела и идеи секако остануваат запаметени.

Сега, ќе помогне ли некој во тестирањето на кандидатите на mk-firefox-1.0.7, за корисниците од утре од mozilla.org да можат да симнат пачирани верзии на овој прелистувач? Ај да видиме.

А да, положив. :D

Денеска е 8 септември, и kppp веќе ми регистрирал преку 300 денари на дајл-ап-мт-нет. Постојаните промени во датотеките за локализација (еве, десетина датотеки се променети во последниве десетина часа) на ФФ и ТБ постојано ми ја зголемуваат сметката.

Отприлика со преводите за новите верзии започнав да се занимавам крајот на јули. Август цел со 1500+ денари за интернет. Септември, ако продолжи со исто темпо, како и октомври до конечните 1.5, собрано заедно со данокот, ќе имам цех од 5-6 илјади денари.

Баш толку ми требаат за да си ги купам патиките Адидас што ги сакам.

Конференцијата заврши, и јас се вратив. Белград е убав, београѓанките исто, а организациите кои работат со слободен софтвер во поширокиот Балкан се исто така мрење како и ние. :) На почеток, презентацијата што ја зборев ја има во делот презентации, ако некој сака да ја види. Конечниот резултат од конференцијата е кревање на некоја веб страна од каде би протекла некаква регионална соработка. Ова ќе биде некоја слична иницијатива како онаа нашата од пред година и нешто, па ај да видиме дали ќе профункционира нешто.

Инаку, луѓето од Унгарија, Романија, Хрватска, Србија и Црна Гора и Босна и Херцеговина (словенците не дојдоа) се соочуваат со слични проблеми како и ние. Малку луѓе, слаба активност, користење на фразата „би требало да се направи“ наместо „јас ќе направам“ и слично. Се чини дека значително помалку проблеми имаат оние кои имаат интернет во нешто поголеми количини, и каде има поголемо присуство на странски фирми и нешто поразвиен пазар. Но сепак, дури и унгарците во својата фондација се бројат на една рака, а само тројца ја бркаат целата работа.

Хрватите најавија дека оној системот кој го користат за веб локализација планираат да го потсредат, да го направат да може да се локализира со што и другите луѓе би го користеле. Мада, тоа Perl скирптите ми се чинат заебани. Исто дознавме дека Дебиан на големо работи на некои алатки за локализација преку веб.

Унгарците некако највеќе ме изненадија со едно програмче што се вика s3po кое додуше го видовме само како работи во Windows. Програмчево (сеуште бета) служи за превод на документација. Работи така што од англиските документи (xml, sgml) го вчитува само текстот што е за превод и после ги снима преводите во ист или друг формат по желба, најверојатно по стандардите на The Linux Documentation Project.

Ете така. Мојата презентација е подолу.

Малку на страна. Србите да ти имале студии за cyber law. И што ли сакав уште да допишам? Ај кога ќе ми текне.

Скица: верзија 0.1

Алатката за развој на речник (glossary), codenamed Godot треба да биде веб базирана алатка за развој на речник со компјутерски зборови (glossary). Се изработува за потребите на проектот за македонско OpenCD кој го подготвуваат Слободен софтвер Македонија и Метаморфозис.

Godot треба да овозможи дистрибуирана изработка на речник со често користени зборови во софтверот, кој ќе може да се користи за побрзо, полесно и поконзистентно локализирање на софтвер од англиски јазик на македонски јазик.

Забелешка: Практично би било софтверот да овозоможува да се започне развој на glossary во било кој јазик (UTF-8), врз основа на постоечки мостри (template) на англиски јазик.

Зошто нова алатка?

Потребата за нова алатка произлегува од тоа што во овој момент нема софтвер кој би можел да ги задоволи потребите за една ваква работа. Она што е на располагање се некои апликации за bug-tracking кои можат да послужат на некој начин, но нивната намена едноставно не е за развој на речник. Некои други алатки за веб локализација се сеуште во почетна фаза на развој и сеуште ги немаат сите потребни можности.

Сиже за Godot

Лиценца: GPL
Технологија: MySQL + Python или PHP
Платформа: Веб (работа преку прелистувач/browser)
Намена: За крајниот корисник (end user)

Поделба на улогите

Godot треба да овозможи креирање на речник во кое што ќе може да учествува секој што е заинтересиран. Затоа софтверот ќе работи со корисници кои ќе можат да се пријавуваат во системот. Ќе има 3 или 4 групи на корисници:

• Анонимни кои ќе немаат право на пишување на страните;
• Обични корисници кои ќе можат да коментираат, гласаат, даваат свои предлози;
• „Лектори“ - корисници кои ќе имаат повеќе или помалку пресуден збор во одлуките за прифаќање или одбивање на соодветните преводи;
• Администратори - корисници кои покрај претходната ќе имаат обврска и за одржување на системот.

При креирањето на корисничкиот пристап, новите корисници би можело да оставаат податоци за своите квалификации: пример ако се пријавува студент по македонски јазик, тој тоа може да го наведе во соодветно поле. Така тие информации ќе можат да се земат предвид кога ќе се оценуваат предлозите/коментарите кои тој ќе ги остава. (Забелешка: ова може да биде злоупотребено ако се оставаат лажни информации)

Обичните корисници ќе можат да гласаат за понудените предлози за превод на некој збор, и да даваат нови предлози за превод. Ова треба да се овозможи на тој начин што во делот за анкета ќе има опција за додавање на превод-збор. Обичните корисници исто така ќе можат да пишуваат коментари за тоа што мислат за некој превод, дали е добар и зошто не и слично. Обичните корисници исто така ќе можат да предлагаат нови зборови кои би се нашле во речникот.

Лекторите и администраторите ќе можат да ги отвараат, затвараат или ако е потребно да ги ре-отвараат зборовите (значи да го одредуваат нивниот статус (нови, преведени..)). Нивниот глас во анкетите ќе вреди повеќе (пример обичен корисник 1 глас, овие 3 гласа). Овие ќе бидат задолжени и за додавањето на нови зборови во речникот и преглед на предлозите од страна на корисниците.

Може да се разгледа и концептот за „карма“. Пример, обичните корисници кои значајно ќе придонесат можат да добијат нешто повисок статуст (повеќе да им вреди гласот), но без да добијат дополнителни права и обврски во администрацијата на системот или уредувањето на зборовите.

Структура на веб страницата (што ќе гледаат обичните корисници)

Забелешка: за изгледот може да се укратат некои UI трикови од GMail.

Главната страна ќе има упатство за користење на системот, место за пријавување на корисници и попис на зборови. Последното може да биде направено така што зборовите ќе бидат поделени по категории (компјутерски зборови, математички зборови, статистички зборови итн.) и потоа поделени по азбучен ред. Пример:

Компјутески зборови

А Б В Г Д Ѓ Е Ж З Ѕ И Ј К Л Љ М Н Њ О П Р С Т Ќ У Ф Х Ц Ч Џ Ш

Ваљда не голтнав некоја буква. :-) Кликањето на некоја буква (значи овие се врски) треба да води до страна која ќе ги покажува сите зборови на таа буква. Границата може да биде 40 зборови по страна. На главната страна може да има и место за пребарување.

Откако ќе се пријават корисниците на главната страна ќе добијат и опција да предложат некој збор кој би се нашол во речникот. Исто така, бидејќи претпоставуваме дека тие кои се пријавиле имаат и интерес да следат што точно се случува, може достапни да бидат и информации во посебни блокови за зборови кои се нови, затворени, најактивни, или на им кои е потребно итно внимание.

Со кликањето на некој збор се отвара страна која го прикажува зборот, описот (дали е именка, глагол... но и што значи, објаснување ако е потребно), анкетата за него, коментарите за него, неговиот статус и евентуално слични зборови со него или зборови кои на некој начин се поврзани со него. Во коментарите покрај името на корисникот се гледа и неговата улога/карма.

Дополнителни опции за обичните корисници, како поставки за тоа кои зборови (групи на зборови) би сакале да ги следат, колку зборови/коментари по страница, барања за изгубени лозинки и слично можат да се додадат.

Структура на веб страната (што дополнително ќе гледаат администраторите/лекторите)

Опции за (не)одобрување на конечен превод, затварање/отварање на дискусија/анкета. Бришење на коментари (само во случај ако се комплетно оф-топик - значи ако застрани дискусијата, но не и ако според некого се тотално глупи идеи за превод). Блок кој известува за нови предлози кои треба да се додадат во речникот.

За овој документ

Документов е напишан како заклучок од кратката, но продуктивна дискусија во недела 20.03.2005 во 17 часот. Учествуваа: Новица Наков, Дамјан Георгиевски, Арангел Ангов и Иван Стојмиров (и едно чоколадо :-)).

Изненадување, изненадување... Читам некои докуметни за trademarks политиката на Мозила, и од линк до линк, стигам до блогот на Гервасе, еден од поглавните баџовци во Мозила.

Цитирам:

Free Binaries of Firefox

Six weeks ago, RMS emailed the Foundation to politely point out that the builds of Firefox we ship are not Free-as-in-speech. He's quite correct in this assertion. We ship Talkback, a non-free crash-reporting tool, and there are also some provisions in the Firefox EULA which he suggested are non-Free as well, such as the restriction on removing the trademarks, and the requirement to follow US export regulations.

Да бидам искрен, до овој момент не знаев дека Firefox се дистрибуира под друга лиценца, а не под триото MPL/GPL/LGPL. Колку проблематично може да биде ова? Едно е сигурно, прво правам преинсталација за да ја тргнам non-free-crash-reporting алатката.

Е сега, да продолжам да куцам во ослободениот ФФ. Трејдмарк политиката на фондацијата правеше полно проблеми до сега дури и за нас. Пример процесот на локализаиција е значајно отежнат (искомплициран) заради тие причини. Но вистинските проблеми почнаа (или почнале) да се јавуваат кога луѓето од Дебиан почнаа да думаат дали ваквата политика на Мозила е во согласност со DFSG (Правилата на Дебиан за слободен софтвер). Муабетот кој се врти околку тоа каков точно Firefox ќе дистрибуира Дебиан, но и што ќе се случи со другите ГНУ/Линукс дистрибуции.

Стварно не ми е јасно зошто Мозила толку многу ги комплицира работите. (Можеби бидејќи има полно proprietary лошотии останато од времето на Нетскејп во смисла на начин на размислување и човечки кадар?!?)

Сепак едно е јасно, а тоа е дека светската ФЛОСС заедница ќе се подели и по ова прашање, што ќе значи трошење на ресурси на преправање работи, наместо на правење нови (подобри). Така, ако е точно тоа на блогот на Гервасе, Мозила ќе вложи време и луѓе во правење на слободни бинарни датотеки кои, пазете, нема да ги промовира.

Ќе има ли сето ова некакво влијание на локализацијата на Фајрфокс? Сосема возможно... ќе почекаме да видиме што ќе се случи.

Приказнава започнува навистина интересно. Извесен Jeff V. Merkey на 7ми октомври понудил 50.000 долари на линукс кернел мејлинг листата за да добие копија од кернелот под БСД лиценца (која што подоцна може да ја направи неслободна - хехе). Неговата понуда била веднаш одбиена, и за тоа нема што повеќе да се зборува. Интересното е што понудава била повод да се пресмета колку навистина чини кернелот.

Првичната пресметка е дека чинел некаде околу 176 милиони долари. Но, Дејвид Вилер се помачил и пресметал дека за да се направи 2.6 линукс кернелот во овој момент во еден затворен систем потребни се 612 милиони долари. Така вистинската вредност на кернелот е некаде во милијарди. (Логично нели, бидејќи за да се исплати да го правиш цената на чинење треба да биде поголема од вредноста која ќе ја оствари производот на пазарот.)

И сега, замислете, вие си возите такво кернелче за беспари. Добра ли е слободата или не?

Текстот е тука. И ако по некоја случајност ви се чита уште нешто од Вилер ова не смеете да го пропуштите.

Пошто Томе (мртва врска) одлучил да спомне нешто, еве јас да појаснам. Сабејлечки кликам на linux.net.mk обележувачот, и оп, гледам албански знамиња и други обележја на страната. Си мислам некој да не се зезал, му ѕвонам на Стојмир и констатираме дека станува збор за the real thing.

Испаѓа дека извесен mhz искористил некој (додуше прилично стар) exploit и го рокнал сајтот. Пото брзо, брзо се пофалил (затворен форум) кај другарите. Таму ќе видите и кој се друг бил жртва на малата вжештена глава.

Искрено не верувам дека mhz е од Македонија, но кога би дознале дека е, радо би му стегнале една тужба. И така новиот кривичен закон е добро среден за ваквиот криминал.

А да, и две слики од кракот: